वातावरण विनास आजको गम्भिर समस्या

श्रीराम कासिछवा
विश्वव्यापी रुपमा वातावरण प्रदूषण विकराल समस्याको रुपमा बन्दै गइरहेको छ । तीव्र जनसङ्ख्या वृद्धि, कृषिमा अत्यधिक रसायनिक मलको प्रयोग, विभिन्न किसिमका सवारीसाधनबाट निस्कने ग्यास, उद्योग तथा कल कारखानाबाट उत्सर्जन हुने क्लोरोफ्लोरो कार्बन, फोहोरमैला, वनजङ्गल विनासको कारणले वातावरण दिन प्रतिदिन प्रदूषित भइरहेको छ ।
त्यस्तै अव्यवस्थित सहरीकरण, आणविकभट्टीबाट निस्कने विषालु ग्यास, प्राकृतिक स्रोतमाथि अत्यधिक प्रयोग आदिको कारणलेपनि वातावरण प्रदूषण भइरहेको छ । वातावरण प्रदूषणकाकारण प्रत्येक वर्ष नेपालमा ०.०६ डिग्री सेल्सियसका दरले तापक्रम वृद्धि भइरहेको छ ।
विभिन्न किसिमका समस्याहरू उत्पन्न भएका छन् । यसले गर्दा मानव स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर परेको छ । आँखा पाक्ने, छाला चिलाउने, श्वास प्रश्वासजस्ता समस्या उत्पन्न भएका छन् । वातावरणमा अतिवृष्टि, अनावृष्टि, अल्पवृष्टि, बाढी, पहिरोजस्ता प्राकृतिक प्रकोपको समस्या उत्पन्न भएको छ ।
रेफ्रिजेरेटर, एयर कन्डिसन, प्लास्टिक फोम बनाउन प्रयोग हुने सीएफसीको कारण ओजन तह पातलिंदै गइरहेको छ । विश्वव्यापी रुपमा ग्लोबल वार्मिङकोसमस्या बन्दै गइरहेको छ । सांस्कृतिक सम्पदाको अवस्थामा समेत नकारात्मक प्रभाव परेको छ ।
जलवायु परिवर्तनका कारण सन् १९६१ देखि २००३ सम्म प्रत्येक वर्ष १.८ एमएमसामुद्रिक पानीको सतहमा वृद्धि भएको छ भने हिमाली भेगमा रहेका हिमताल पग्लने तथा फुट्ने सम्भावना छ ।
वर्तमान समयमा ०।७४ डिग्री सेल्सियसले पृथ्वीका ेतापक्रम वृद्धि भइरहेको छ । यसले ओजन तह विनास भइरहेको छ । वातावरण प्रदूषणका कारण वन्यजन्तुको आहारामा खलबलिएको छ । वातावरण संरक्षण गर्नु हामी सबैको कर्तव्य हो । वातावरण सफा रहेमात्र हामी स्वस्थ रहन्छौ ं। मानिस एकवातावरणको महत्त्वपूर्ण अभिन्न अङ्ग हो । हरेक मानवीय क्रियाकलापले वातावरणलाई प्रत्यक्ष असर गरेको हुन्छ । तसर्थ वातावरण संरक्षणमा मानिसको अहम भूमिका हुन्छ ।
यसको लागि पुराना सवारी साधनलाई व्यवस्थापन गर्नुपर्छ । उद्योग, कलकारखानाबाट निस्कने विषालु ग्यासलाई नियन्त्रण गर्ने वैज्ञानिक पद्धति अपनाउनुपर्छ । प्रकृतिमा रहेका प्राकृतिकस्रोत विवेकपूर्ण तरिकाले उपयोग गर्नुपर्छ । दिगो विकासको अवधारणालाई प्रमुख प्राथकितामा राख्नुपर्छ । वातावरण संरक्षण गर्न वृक्षारोपणजस्ता कार्य गर्नुपर्छ र त्यसको उचित तरिकाले संरक्षण र संवर्द्धनसमेत गर्नुपर्छ । त्यसको उचित तरिकाले संरक्षण र संवर्द्धन गर्नुपर्छ । प्रकृति क्षेत्रमा प्रयोग हुने कीटनासक औषधि तथा रसायनको प्रयोग कम गर्दै जानुपर्छ । वातावरणसम्बन्धी बनेका ऐन कार्यान्वयन गर्नुपर्छ । बढ्दो जनसङ्ख्या नियन्त्रण गर्नुपर्छ । वातावरण शिक्षाको महत्त्वबारे प्रचारप्रसार गर्नुपर्छ ।