जारी युद्धले बढ्यो विश्व बजारमा हतियारको विक्री

काठमाडौं
३१ वैशाख । विश्वमा दुई ठूला युद्ध भइरहेकाले हतियार बजार अहिले कारोबारको हिसाबले उच्च रहेको छ । कोरोना अवधिपछि सुरु भएको युक्रेन–रुस युद्ध र गत अक्टोबरमा इजरायल–हमास युद्धपछि अहिले हतियार बजार तातेको विभिन्न रिपोर्टलले उल्लेख गरेका छन् । यस वर्ष करिब ३५ अर्ब डलरको हतियार बिक्री हुने सम्भावना छ ।

हालसम्म विश्वमा हतियारको बजार करिब २१ अर्ब डलरको रहेको बताइएको छ । सोही अनुसार यो वर्ष हतियार खरिद ३७ प्रतिशतले बढ्ने अनुमान गरिएको छ । रक्षा विज्ञहरूले यो संख्या देशहरू बीचको आधिकारिक हतियार सम्झौताको डाटासँग सम्बन्धित छ । तर संसारभर अवैध हतियार बिक्रीको लागि नेटवर्क र बजार पनि छ ।

धेरै देशका सरकारहरू पनि यसमा पर्दा पछाडि संलग्न छन् । तीस वर्षमा पहिलो पटक युरोपमा हतियार खरिद १३ प्रतिशतले बढेको छ । फेब्रुअरी २०२२ मा सुरु भएको युक्रेन–रुस युद्ध दोस्रो विश्वयुद्धपछिको युरोपको पहिलो ठूलो युद्ध हो ।

गत वर्ष अक्टोबरमा इजरायल–हमास युद्धले पनि हतियार खरिदको दौड बढाएको छ । इजरायलसँग आफ्नै हातमा हतियारको ठूलो भण्डार छ, जबकि इरान र अन्य खाडी देशहरूले हमासको पक्षमा आफ्नो भण्डार खोलेका छन् ।

बहुध्रुवीय विश्व व्यवस्थामा गुटहरूको भूमिका समाप्त हुँदैछ। नयाँ देशहरू हतियार बजारमा प्रवेश गरिरहेका छन् । जसमा स्वीडेन, टर्की, दक्षिण कोरिया, चीन र इरान पर्छन् ।

हतियार बिक्रीमा शीर्ष स्थानमा रहेका देशहरूले हतियारको क्षेत्रमा अनुसन्धानमा धेरै काम गरे । हतियार निर्यात गर्ने र नोबेल शान्ति पुरस्कार दिने विश्वको सबैभन्दा रोचक देश स्वीडेन हो। संसारमा वास्तविक युद्धको समयमा हतियार मात्रै बेचिँदैन, युद्धको कथा सेट गरेर युद्धको कृत्रिम जोखिम पनि सिर्जना गरिन्छ ।

पछिल्लो समय ताइवान यसको सबैभन्दा ठूलो उदाहरण हो । ताइवानको भौगोलिक स्थानका कारण अमेरिका यहाँ सक्रिय छ, चीनको धम्कीलाई उद्धृत गर्दै अमेरिकाले दुई वर्षमा ताइवानलाई १७ लाख करोडको हतियार बेचेको छ ।

जेनेभा एकेडेमीको पछिल्लो प्रतिवेदन अनुसार हाल विश्वभर करिब २५ वटा ठूला युद्ध वा द्वन्द्वहरू भइरहेका छन् । केही महाद्वीपहरूमा चलिरहेको युद्धलाई जेनेभा एकेडेमीले सशस्त्र संघर्षको नाम दिएको छ ।

अहिले विश्वमा लडाकु ड्रोनको माग सबैभन्दा बढी छ। हाल करिब ६ अर्ब डलरको ड्रोनको बजार आगामी ५ वर्षमा ३० अर्ब डलरको पुग्ने अनुमान गरिएको छ ।

अहिले विश्वमा अमेरिका सबैभन्दा ठुलो हतियार विक्रेता हो । अमेरिकाले अहिले विश्वको ४२ प्रतिशत हतियार बिक्री गर्ने गर्दछ । त्यस्तै फ्रान्सले ११ प्रतिशत, रुसले १०.५ प्रतिशत, जर्मनीले ५.६ प्रतिशत, इटालीले ४.३ प्रतिशत, बेलायतले ३.७ प्रतिशत र स्पेनले २.७ प्रतिशत हतियार बिक्री गर्ने गर्दछ ।