ललितपुरको ठेचोस्थित नवदुर्गा भवानीको बाह्र बर्षे जात्राका केही रोचक तथ्य

१२ साउन ०७९, चापागाँउ । ललितपुरको ठेचोमा मनाइने नवदुर्गा भवानीको १२ वर्षे जात्रा पौराणिक सास्कृतिक जात्रा हो । गएको २०६७ सालमा मनाइएको यो जात्रा साउनको १० गते गथामुग चह्रेका दिनबाट बाह्रबर्षपछि सुरु भएको छ ।
गएको मंगलबार राती नवदुर्गा भवानी रहेको मुल मन्दिरमा विषेश पूजा गरेर भोज खाएपछि ताल्चा लगाएर सुरु भएको हो ।
मंगबारबाट सुरु भएको छ । आउदो चैत्रसम्म चल्ने यो जात्रामा २८ वटा विभिन्न पूजाआजा र ६० वटा बली दिइन्छ ।
जात्रा सुरु भएसँगै ठेचोका मन्दिरहरुमा रहेका घण्टीहरु बाँधिएको छ । जात्राअवधिभर घण्टी बजाउन नमिल्ने हुँदा यसो गरिएको छ । गाँउभर विभिन्न नियमहरु उल्येख गरेर फ्लेक्समा सूचना टागिएको छ ।
सूचनामा उल्येख भए अनुसार सम्पूर्ण ठेचो गाउँवासीले केही नियमहरु पालना गर्नुपर्छ । यदि यी नियमहरु पालना नगरी गाउँमा वा कुनै व्यक्ति माथि कुनै अनिष्ट भएमा श्री नवदुर्गा भवानी देवी गुठी परिवार जिम्मेवार नहुने गुठिले बताएको छ । यस सूचनाको बारेमा घरबेटीले भाडामा बस्नेलाई सूसूचित गराईदिनुहुन गुठिले अनुरोध गरेको छ ।
पौराणिक मान्यता अनुसार पटक पटक भोजभतेर, बिहे, व्रतबन्ध गर्नु हुँदैन । ठेचो गाँउमा रहेका पाटी वा अन्य ठाउँमा बस्दा खुट्टा झुन्ड्याएर बस्नु हुँदैन । पाहुनालाई बास दिन र बेलुका ९ बजेदेखि विहान ४ बजेसम्म गाँउमा हिडडुल गर्न हुँदैन । जात्रामा सिट्टी, ताली, घण्टी बजाउन हुँदैन भएका यी बाजाजन्य सामाग्री बाँधेर राख्नुपर्छ ।

यो कार्य घण्टाकर्ण चतुदर्शीदेखि धुःख नामक नाच सम्पन्न नभएसम्म श्री नवदुर्गा गुठीको आफ्नो बाजा बाहेक बाहिरको बाजा उक्त समयसम्म बजाउन हुँदैन । श्री नवदुर्गाको पर्वपूजा भने नवदुर्गा गुठीबाहेकको बाजा पनि बजाउन मिल्छ ।
धुःखः नामक नाच सम्पन्न भएसँगै १२ वर्षे जात्रा पनि समापन हुन्छ र घण्टाकर्ण चतुदर्शीका दिनदेखि बन्द गरिएका बाजागाजा एंव अन्य नियम पनि फुकुवा हुनेछ ।
ताला लगाएको एक महिनापछि मन्दिरको ताला खोलिन्छ । ताला खोल्ने दिन पुजाआजासहित हाँसको बलि दिइन्छ । यो बेलासम्म मन्दिर अगाडि छाप्रो बनाइन्छ । यहाँ बसेर पुजापाठ गरिन्छ । नवदुर्गाको नाच सिकाइन्छ ।
त्यसपछि ठेचोमा दक्षिण ललितपुरको तीनपाने बनबाट आगसी ल्याइन्छ । सबै देवगण देवगणले बाँज आगसी९जातको दाउरा० ल्याउने गर्दछन् । तीनपाने बनबाट बोकेको आगसी कतै पनि नबिसाई ल्यानु पर्ने मान्यता रहेको छ । यो आँगसी सुनाकोठीमा गरिने यज्ञमा प्रयोग हुन्छ । आगसी लिन जाने दिन तीनपाने, कोडडाँडा, लप्से,टिकाभैरव,चापागाँउ हुदै लस्कर लाग्ने गर्दछ ।
यो आयसी सुनाकोठीको कुल्पीमा दशैको फुलपातीको दिन गरिने यज्ञमा बालिन्छ । नवदुर्गाको मुकुट बाह्र वर्षमा एक पल्ट फेरिन्छ । कुल्पी यज्ञको मुख्य उदेश्यभ भनेको नयाँ मुकुटलाई यज्ञद्वारा जगाउने र पुजा गर्ने हो ।
यज्ञका लागि परेवा, सर्प,माछा र भगरा एक एक जोडी ल्याइन्छ । हरेक एउटा यज्ञमा होम गरिए भने हरेक अर्कोलाई छोडिन्छ । यज्ञ पछि सबै देवगण सुनाकोठीबाट ठेचोको न्ह्छे गुठी फर्कछन् । त्यहाँ आएर नवदुर्गाको पूजाआजा हुन्छ अनि च्याङङ्ग्राको बली दिइन्छ । यही च्याङ्ग्राको सिंङलाई मन्दिरमा साझाएर राखिन्छ ।

बाह्र बर्षमा श्वेत भैरवको नाच देखाइन्छ । श्वेतभैरवको नाच हेरेमा निसन्तान दम्पतीले हेरे सन्तान प्राप्ती हुने जनश्रृती रहेको छ । यो नाच हरेक बाह्र बर्षमा देखाइन्छ । तर कसैले देखाउन चाहना राखेमा सबै सामाग्री सबै समाग्री जुटाएपछि देखाउन पनि सकिन्छ ।
नवदुर्गा भवानीको जात्राको भव्यता सुनाकोठी र ठेचोबासी सबैलाई भोज खुवाएर मनाइन्छ । यो भोज दशैको कोजाग्रत पूर्णिमाको दिन आयोजना गरिन्छ । यो दिन ठेचोबासी दुरीखेल र सुनाकोठीबासी सरस्वती खेलमा भोजमा स्वयम् बस्त्रधारी देवगणहरुले पस्केर दिन्छन् । हरेक देवता बज्रवाराही, दक्षिणकाली, वालकुमारी,गणेश,बम्हायणी,विष्णु देवि, महालक्ष्मी, रुद्रायणी भैरवआदिले सबैलाई सिधा एकै लाइन राखेर भोज खुवाउछन् ।
जात्रा अवधिभर यहाँका विभन्न ठाँउमा नवदुर्गा नाच निकाल्ने चलन छ । यो जात्रा आउँदो चैत्रताकासम्म झण्डै एक वर्ष मनाइन्छ ।