तारकेश्वर नगरपालिकाको ऐतिहासिक सम्पदा ओझेलमा

२७ फाल्गुन ०७६, काठमाडौैं । तारकेश्वर नगरपालिकामा रहेका धार्मिक, ऐतिहासिक, पर्यटकीय तथा सांस्कृति सम्पदा प्रचारप्रसारको अभावमा ओझेलमा परेका छन् । कतिपय सम्पदा त विलुप्त अवस्थामा समेत पुगिसकेका जनाइएको छ ।

जीवन्त ऐतिहासिक सम्पदाको प्रचारप्रसार हुन नसक्दा ओझेलमा पर्न गएको नगरप्रमुख रामेश्वर बोहोराले बताए । उनले नगरभित्रका सम्पदा संरक्षणमा उच्च प्राथमिकता दिएको जानकारी दिए ।

त्यस्तैगरी नगरभित्र तारकेश्वर महादेव, मनमैजु , पञ्चबुद्धको पवित्रभूमि पाँचमाने, भुवनेश्वरी , धर्मस्थली महाँकाल लगायतका मन्दिर, बृहत शान्तिधाम, जयन्तीपुर, जितपुरफेदी, लखपात अर्थात् डुक्रने पानी, लिच्छवीनगर धर्मस्थली लगायत रहेका छन् ।
नगरपालिको नामसँग जोडिएका शिवपुरी पर्वतमालाको काखमा अवस्थित तारकेश्वर महादेव मन्दिर संरक्षण र प्रचारप्रसार अभावमा विलुप्त अवस्थामा पुगेको छ । सो मन्दिर हिन्दू धर्मावलम्बीको तीर्थस्थल मानिन्छ । स्वस्थानी व्रतकथामा ‘सतीदेवीको दाहिने तिघ्रो पतन भएको स्थानमा तारकेश्वर महादेव उत्पत्ति भई शिवशक्तिस्वरुपले रहे’ भन्ने उल्लेख छ ।

सो मन्दिरमा जान राखिएको फलामे भ¥्याङ पनि जीर्ण अवस्थामा पुगिसकेको छ । कालीबाबाको मृत्यु भएपछि उनको समाधिस्थ गरिएको ठाउँमा शिवलिङ्ग निर्माण गरिएको थियो । उहाँको कुटी पनि विसं २०७२ को महाभूकम्पले क्षति पु¥याएको थियो । त्यसपछि तारकेश्वरको सभ्यता नै ओझेलमा पर्न पुगेको देखिएको छ ।

त्यस्तै शिवपुरी नागार्जुन राष्ट्रिय निकुञ्जको बीचमा अवस्थित ऐतिहासिक जितपुरफेदी नुवाकोटको ओखरपौवासँग जोडिएको छ । पञ्चबुद्धसँग सम्बन्धित पाँचमानेको पूर्वतिर र तारकेश्वर महादेव मन्दिरको दक्षिणपट्टि शिवपुरीको काखमा पर्ने सो स्थान ऐतिहासिक दृष्टिकोणले महत्वपूर्ण मानिन्छ । कुनै बेला प्रमुख व्यापारिकमार्ग बनेको सो स्थानले अहिले ऐतिहासिक विरासत सम्झनुबाहेक केही छैन ।

यस्ता महत्व बोकेको ऐतिहासिकस्थलको प्रचारप्रसार गर्न सकेको भए तारकेश्वरमा पर्यटन क्षेत्रको विकास हुने मात्र होइन, यस क्षेत्र पर्यटकका लागि मुख्य गन्तव्यका रूपमा विकास हुने प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत हीरामणि सुवेदी बताए ।

तारकेश्वर नगरपालिका–३ ऐतिहासिक पाँचमाने भञ्ज्याङको नजिक तीनपिप्लेको उत्तर सिरानमा रहेको अर्को महत्वपूर्ण मन्दिर हो –भुवनेश्वरी मन्दिर । प्राकृतिक दृष्टिले मात्र नभएर पर्यावरणीय तथा पर्यटकीय दृष्टिले समेत ज्यादै लोकप्रिय यस मन्दिरमा पुग्नका लागि सिँढी चढेर उकालो चढ्नु पर्दछ । तारकेश्वर धार्मिक पर्यटनका लागि पनि सम्भावना भएको नगर हो भन्ने कुरा यस मन्दिरले पनि सहजै बोध गर्न सकिन्छ । सो भुवनेश्वरी मन्दिरलाई शक्तिपीठका रूपमा लिइन्छ ।

त्यस्तैगरी मल्लकालीन फूलपाती परम्परामा विसं १८२५ मा इन्द्रजात्राका दिन पृथ्वीनारायण शाहले कान्तिपुर विजयप्राप्त गरेपश्चात त्यसबेलादेखि नै फूलपाती फागुपर्व आदिमा उनले आफ्नो प्रभुत्व दर्शाउन प्रयास गरेका थिए । त्यसको उदाहरण गोलढङ्गाको फूलपाती परम्परा एक हो । सोहीअनुरुप त्यसैबेलादेखि गोरखाबाट धादिङको जीवनपुर हुँदै ल्याइने फूलपाती हनुमानढोका दशैँघर फूलपातीका दिन भित्र्याउन थालियो । तर पृथ्वीनारायण शाहले कान्तिपुर विजय गर्नुपूर्व हनुमानढोका दशैँघरमा पुरानो गुह्ेश्वरीबाट फूलपाती भित्र्याइन्थे । त्यो परम्रपरा केही वर्ष अगाडिदेखि निरन्तररूपमा चल्दै आएको छ । पृथ्वीनारायणको कान्तिपुर विजयपश्चात परानो गुह्येश्वरीबाट हनुमानढोका दशैँघरमा भित्र््याइने फूलपाती परम्परा हिजोआज आझेलमा पर्न पुगेको छ । यसलाई नेपाली सेनाको बर्दबहादुर गणले प्रेत्यक वर्ष फूलपातीका दिन विधिपतरूपमा फूलपाती भित्र्याउने गरेको छ ।

त्यस्तै काठमाडौँको उत्तरपश्चिममा रहेको तारकेश्वर नगरपालिकामा बृहत शान्तिधाम रहेको छ । तारकेश्वर नगरपालिका–२ काभ्रेस्थलीको उच्च भागमा निर्माण भएको यस स्थानबाट उपत्यकाको मनोरम दृश्यावलोकन गर्न सकिन्छ । काभ्रेस्थलीमा नवनिर्माण भएको बृहत शान्तिधामलाई महत्वपूर्ण धार्मिक तथा पर्यटकीय सम्पदाका रूपमा पनि लिन सकिन्छ । ऐतिहासिक सम्पदाको प्रचार गर्न सकेमा नगरको पर्यटन प्रवद्र्धनमा सहयोग पुग्ने सरोकारवाला बताउँछन् ।