यसरी जोगाउन सकिन्छ कान सुन्ने क्षमता

डा. मिलन महर्जन
तपाई कानको समस्याले पिडित हुनुहुन्छ ? कान नसुन्ने वा अलि अलि मात्रै सुन्ने समस्या छ भने नडराउनुस् । तत्काल अस्पताल गएर कानको डाक्टरसँग जचाउनुस् ।
कान सुन्ने क्षमताको ह्रास कान पाक्ने समस्या सुरु हुन्छ । कान पाकेपछि तत्काल उपचार सुरु गर्ने हो भने बहिरो हुनबाट जोगाउन सकिन्छ । कान पाके पनि बेवास्ता गरेर घरमै बस्ने हो भने समस्या बढ्दै जान्छ ।
यसका लागि विद्यालयस्तरमै जनचेतना फैलाउन जरुरी छ । अभिभावकहरुलाई पनि कानको समस्याका बारेमा जानकारी दिने हो भने यो रोगका सक्रमितहरु घटेर जान्छन् ।
कान पाक्ेपछि अस्पताल जाने र उपचार सुरु गरि हालेको अवस्थामा दिर्घरोग हुनबाट बच्न सकिन्छ ।
कान पाकेपछि कन्याउने र तेल हाल्ने काम गर्नु हुँदैन । कानमा घोचेर कन्याउन जालीमा दख्खल पुग्छ । तेल हालेपछि जालीमा ढुसी पर्छ । कानमा ढुसी लागेपनि धेरै मानिस तुरुन्त जचाउन जादैन । धेरै विरामीहरुले डाक्टरको सल्लाह विपरित विभिन्न औषधि कानमा हालेको पनि पाइन्छ । यसो गर्दा एण्टिवायोटिक चलाउदा समस्यामाथि झन् समस्या पर्छ ।

कुन अवस्थामा काम सुन्न सक्दैनन्
कतिपय वालवालिका जन्मदै केही सुन्न सक्दैनन् । यसका धेरै कारण छन् । बच्चाहरु जन्मदा नै कम कान सुन्ने पनि हुन्छन् । बच्चा जन्मने बेलामा लामो समय अक्सिजनको कमी भएको खण्डमा कानको समस्या हुन सक्छ । जन्मेपछि इन्फेक्सन भए पनि कानको समस्या हुन्छ । मेनिन्जाइटिस,हाँडे रोग र कानको नशामा समस्या भई दुवै कान नसुन्ने अवस्था पनि आएको हुन्छ ।
गलत औषधिले पनि कानको समस्या आइरहेको हुन्छ । ती औषधिले कानको भित्री नशालाई समस्या पारिरहेको हुन्छ । किड्नी, क्यान्सर, विभिन्न किसिमका एण्टिवायोटिकले पनि भित्री कानको नशा विगार्न सक्छ । ती औषधि चलाउदा सर्तक हुनु जरुरी छ ।
कानको समस्या समयमै पत्ता लगाएर उपचार गर्ने हो भने बहिराको समस्या भोग्नेहरु पनि राम्रोसँग कान सुन्न बन्न सक्छन् । तर ढिला उपचार गर्दा सुन्ने क्षमता फर्काउन सम्भव नहुन पनि सक्छ ।
कानको भित्री भागमा कक्लेट इम्प्लान्ट अपरेसन गरेर कानभित्र राखेर कान सुन्ने बनाउन सकिन्छ । यो प्रविधिबाट कान नसुन्नेहरुले समेन कान सुन्न सक्छन् । तर उपचार समयमै हुनु पर्ने हुन्छ । नत्र यो प्रविधिले पनि काम गर्दैन ।
उपचार कहाँ गर्ने ?
नेपालमा लगभग २ सय जना इएनटी(कान) डाक्टर छन् । यति धेरै डाक्टरहरु भएकाले सुविधा सम्पन्न शहरहरुमा कानको उपचार हुने गरेको छ । कक्लेट इम्प्लान्ट चाँही शिक्षण अस्पताल महाराजगञ्जमा उपलव्ध छ । यो प्रविधि महँगो छ ।
नेपालमा कानको उपचार अरुभन्दा केही महँयो पर्छ । तर सेवा उपलव्ध चाही छ । गएको १० वर्षभित्र नेपालमा कानको उपचारमा नाटकीय सुधार भएको छ । नेपालमा सरकारीभन्दा नीजि अस्पतालले कानको राम्रो उपचार गरिरहेका छन् ।
नीजि अस्पतालहरुमा धेरै अडियोलोजिस्ट र इएनटि डाक्टरहरु काम गरिरहेका छन् । नेपाल सरकारका अस्पतालमा एक जना मात्र कान विशेषज्ञको दरवन्दी छ ।
नेपालमा स्वास्थ्य जनचेतना छैन । सबै नेपाली स्वास्थ्यप्रति रुचि राखेर सजक भइदिने हो भने हामी स्वस्थ्य जीवन बाँच्न सक्छौं । सरकारी क्षेत्रले स्वास्थ्य जनचेतनाका लागि धेरै काम गर्न बाँकी छ । साना संस संस्थाहरुले जनचेतना र कानको समस्या निदानका लागि काम गरिरहेका छन् । तर त्यसले मात्रै पुग्दैन ।
नेपालमा कानको समस्या भएका विरामी कति छन् भन्ने विषयमा यतार्थ तथ्याङंक उपलव्ध छैन ।
नेपालमा १५ दशमलभ ३ प्रतिशत कानको समस्या भोगिरहेका प्रारम्भिक तथ्यांक पाइन्छ । ती मध्ये ६० प्रतिशत वालवालिकाहरुमा उपचार गर्न सकिने किसिमका कानको समस्या रहेको तथ्यांक छ ।
महर्जन ईएनटी डाक्टर रहेकी छिन् । उनी इअर केयर नेपालमा काम गर्छिन् ।